Operatieassistent Claudia - 'Minstens één propvolle, grote vuilniszak per patiënt en bij sommige ingrepen wel twee of drie...'

De afgelopen tijd werd er in de media al veel gesproken over afval in de zorg, en dan specifiek gezien op de OK. Een Groningse kunstenares bracht namelijk in beeld hoeveel afval er bij haar ingreep en ziekenhuisverblijf was gebruikt. Zes volle afvalzakken, voor die ene patiënt.

Handschoenen

Zelf kreeg ik dat bewuste artikel van meerdere mensen toegestuurd. Veel mensen die niet in de zorg werken, reageerden geschokt op het artikel. Ik vooral op het feit dat de kunstenares (55, zelf oud-verpleegkundige) aangaf weinig te snappen van de grote hoeveelheid plastic handschoentjes. Ze werd als volgt geciteerd: 'Wij wasten vroeger gewoon tien keer onze handen'. Euh ja, dacht ik. Nóg vroeger ging de dokter van patiënt naar patiënt, terwijl hij tussendoor zijn handen in een emmer water doopte en afveegde aan een (na een paar patiënten) vieze handdoek... Weet je hoeveel vrouwen daardoor zijn overleden aan kraamvrouwenkoorts? Iets met voortschrijdend inzicht.

Wassen

Zeker in deze tijd van een algemeen rondwarend besmettelijk virus mag toch duidelijk zijn dat het dragen van wegwerphandschoentjes veiliger is voor de patiënt én het ziekenhuispersoneel... Wanneer je 100 keer per dag je handen wast en schrobt, ontstaat er veel huidschade en in al die kiertjes en gleufjes kunnen zich bacteriën nestelen. Bovendien: we wassen en/of desinfecteren onze handen nog steeds 10 keer, want ook door de microgaatjes in plastic handschoentjes kruipen vuil en ziekteverwekkers, dus is voorgeschreven dat je je handen voor én na het aan- en uittrekken van handschoenen desinfecteert. Wassen doen we alleen bij zichtbaar vuil en schrobben het liefst helemaal niet meer. Of die mevrouw ooit heeft stilgestaan bij al het water wat verspild wordt - door per patiënt 10 keer je handen te wassen - vraag ik me overigens ook af...

Prima boodschap

Maar goed, ik was over het artikel niet verbaasd en het is mooi dat er aandacht voor ontstaat, want ik wist al dat we super veel afval produceren op de OK. Minstens één propvolle, grote vuilniszak per patiënt - op de OK alleen al - en bij sommige ingrepen wel twee of drie, afhankelijk van hoeveel instrumentensets er worden gebruikt en wat voor soort disposables er allemaal nodig zijn. Tijdens het LVO congres werden er mooie initiatieven rondom het recyclen van (operatie)afval gedeeld. Zo worden bijvoorbeeld alle (ziekenhuis)matrassen ingezameld en na grondige reiniging en dergelijke verwerkt tot nieuwe matrassen. Prima initiatief. We voorkomen er een enorme berg afval mee en je hoeft geen nieuwe grondstoffen te gebruiken voor het maken van nieuwe matrassen. Van anderhalf miljoen matrassen per jaar wordt 90 procent van de materialen opnieuw gebruikt!

Initiatieven

Door het land heen ontstaan allerlei prachtige initiatieven voor het recyclen van (operatie)afval. Wist je dat ze tegenwoordig het verpakkingsmateriaal van instrumentensets (die de sets steriel houden, maar na het uitpakken schoon in een afvalzak verdwijnen) weer omsmelten tot blokken waarvan bijvoorbeeld de plastic kommetjes op onze steriele trays worden gemaakt? Van dat soort oplossingen word ik oprecht blij! Apart gaan inzamelen dus...

Druppel

Toch is het recyclen een druppel op een gloeiende plaat... Het klinkt mooi en het is oprecht ook beter dan definitief weggooien, maar ook recyclen kost véél energie. Het is beter om afval aan de voorkant te voorkomen. Waar ik écht van schrok, is het voorbeeld van het 'anesthesie-kapje-ringetje', ofwel hoekringetje genoemd. Met de kleurcodering ervan is te zien welke maat de kap heeft, maar het ringetje zelf wordt niet gebruikt en gaat linea recta de prullenbak in. Al die ringetjes bij elkaar (ik ben even vergeten of dat landelijk was of per ziekenhuis) hebben het gewicht van een Boeing 747: dat is op jaarbasis 180.000 kg!

De Groene OK

Met dat voorbeeld illustreerde de spreker van het LVO congres Sandra Lako (anesthesioloog) haar speerpunt: 'Weer afval aan de voordeur! Bekijk kritisch of je iets nodig hebt en weiger wegwerp waar mogelijk!'. Denk je eens in hoeveel dekens, jasjes, instrumenten en mutsen we per dag, per maand, per jaar, per operatiekamer en per ziekenhuis in de prullenbak donderen... Dat is toch om te huilen. Dus... Waar het anders kan, moeten we het anders gaan doen! Gelukkig is er een landelijk netwerk opgericht: 'De Groene OK', waarin alle snijdend specialismen zijn vertegenwoordigd. Zij hebben een Green Deal ondertekend, met als doel om in 2030 de CO2 uitstoot van de OK met 50 procent te reduceren en gedragsverandering te bewerkstelligen.

Samenwerken

Want, Sandra stipte ook aan dat 'men' (operatieassistenten) vaak begint te zuchten en te steunen als de anesthesie de zuigerij van de chirurgie wil gebruiken (want dan kunnen 'we' niet meteen beginnen met opruimen of moeten we een keer vaker lopen, etc.). Alleen dat scheelt al 1.000 kg (op jaarbasis) aan hoog-risico-afval. En is daarmee een flinke besparing voor het ziekenhuis, want dat afval kost meer dan zes keer zoveel als het verbranden van gewoon afval. 

Wist je dat...

• ...er voor € 120.000 aan bloeddrukbanden voor eenmalig gebruik per jaar in de prullenbak verdwijnt?
• ...sobere instrumentennetten minder vaatwassing geven en dat flink in energie bespaart?
• ...kleine dingen écht het verschil maken? Wees zuinig met hechtmateriaal en verzamel het aluminium van de verpakkingen apart, zodat het gerecycled kan worden.

En afval is maar de helft!

De gedragsverandering waarover wordt gesproken, gaat nog veel verder dan afval scheiden op de OK (waarom doen we dat in hemelsnaam niet?! Ik erger me daar persoonlijk écht suf aan!). Afval is 50 procent van de CO2 voetprint van de OK. Energieverbruik is de tweede enorm grote hap (deel drie zijn de dampvormige anesthetica; een heel klein hapje van een procent of vijf van alle CO2 uitstoot op de OK). We kunnen drastisch reduceren in energieverbruik door de luchtbehandeling automatisch te laten uitschakelen als de OK niet wordt gebruikt, of door LED verlichting te laten installeren, gecombineerd met het gebruik van bewegingssensoren.

Check jij bij het verlaten van de OK of alle anesthesietoestellen, computers en warmtekasten uit zijn?

Vergelijkingen

Ken je deze: 'Wie is milieubewuster: een vegetariër die in een Hummer rijdt of een vleeseter in een Prius?'. Het antwoord schijnt de tweede te zijn, maar daarover bestaat wel discussie... Want voor alle sojaproducten die vega(n)'s eten, wordt enorm veel regenwoud gekapt en sowieso is niet duidelijk wat de CO2 voetprint van een Prius is, door de hoeveelheid batterijen die daarin opgeslagen zitten (waar worden die gemaakt, hoe worden ze na de levensduur van de auto verwerkt?). Zo heeft álles wat je goed probeert te doen, altijd een keerzijde. Denk aan recyclen. Velen zien dat als DÉ oplossing, maar ook daarmee gaat energie verloren. Wegwerp werd lang als 'beter' gezien, omdat het sterilisatieproces super veel water en ook energie kost. MAAR: het is duidelijk dat er IETS moet gebeuren...

Toekomstplaatje

Sandra schetste dit beeld aan het begin van haar praatje. Ik wil er graag mee afsluiten: 'Wij (de mens) kunnen binnen 250 jaar een 6de massa extinctie veroorzaken. Als we op deze voet verder gaan, zijn er over 30 jaar geen polen en geen regenwoud meer. Extreme droogte is het gevolg. Al binnen 50 jaar ontstaan door de klimaatveranderingen die daarmee gepaard gaan, enorme voedseltekorten. Sociale onrust geeft oorlogen. De oceanen verzuren met dood alom tot gevolg, en veel ziektes aan alle kanten (voor als je dacht dat opgescheept zitten met alleen COVID ellendig is...). Wij zijn als ziekenhuizen een industrie. Met 5 tot 10 procent van de totale uitstoot op onze conto en 40 procent daarvan komt vanuit de OK's...'

Kortom: Doe jij mee aan de 'Groene OK'?